วิตามิน B12 หรือ โคบาลามิน (Cobalamin) เป็นสารอาหารจำเป็นที่ร่างกายใช้ในการสร้างเม็ดเลือดแดง ดูแลระบบประสาท และเปลี่ยนอาหารให้กลายเป็นพลังงาน แต่รู้หรือไม่ว่า พืชส่วนใหญ่ไม่มีวิตามิน B12 เลยแม้แต่น้อย
นี่จึงเป็นเหตุผลที่ผู้กินอาหารแบบ มังสวิรัติ (Vegetarian) หรือ วีแกน (Vegan) ควรให้ความสำคัญกับการเสริมวิตามิน B12 อย่างจริงจัง
ในบทความนี้ เราจะพาคุณไปรู้จักกับ
- เหตุผลที่พืชไม่มีวิตามิน B12
- ความสำคัญของ B12 ต่อร่างกาย
- และพืชพิเศษอย่าง “ผำ” ที่อาจเป็น ข้อยกเว้น อันทรงคุณค่า
ทำไมพืชถึงไม่มีวิตามิน B12 ตามธรรมชาติ?
วิตามิน B12 คืออะไร และร่างกายต้องใช้ทำไม?
วิตามิน B12 หรือที่รู้จักกันในชื่อโคบาลามิน (Cobalamin) คือวิตามินที่จำเป็นต่อการทำงานหลายระบบในร่างกาย เช่น
- การสร้างเม็ดเลือดแดง
- การทำงานของระบบประสาท
- การสังเคราะห์ DNA
- ช่วยเผาผลาญไขมันและคาร์โบไฮเดรตให้เป็นพลังงาน
ร่างกายไม่สามารถผลิตวิตามิน B12 ได้เอง จึงต้องได้รับจากอาหารเท่านั้น หากขาดวิตามิน B12 อาจทำให้รู้สึกอ่อนเพลีย มือเท้าชา สมาธิสั้น หรือในระยะยาวอาจเกิดความเสียหายต่อระบบประสาทอย่างถาวร
เหตุผลที่พืชไม่มีวิตามิน B12
วิตามิน B12 ไม่ได้ถูกสร้างโดยพืช แต่เกิดจาก จุลินทรีย์บางชนิด เช่น แบคทีเรียในดิน หรือใน ระบบย่อยอาหารของสัตว์ เมื่อสัตว์กินพืชเข้าไป ก็จะได้รับจุลินทรีย์เหล่านี้และสะสม B12 ไว้ในตับ ไข่ หรือเนื้อ
มนุษย์ที่บริโภคสัตว์จึงได้รับ B12 จากอาหารเหล่านี้โดยอ้อม ขณะที่พืชเองไม่มีระบบดูดซึมหรือสะสม B12 แบบเดียวกัน จึงไม่มี B12 ตามธรรมชาติ
แม้พืชบางชนิดจะมีสารที่คล้าย B12 (เรียกว่า B12 analogs) แต่สารเหล่านี้มักไม่สามารถดูดซึมหรือใช้งานได้ในร่างกายมนุษย์ จึงยังมีความเสี่ยงในการขาดสารอาหารชนิดนี้ หากไม่ได้รับจากแหล่งที่เหมาะสมหรืออาหารเสริม
แล้วมีพืชชนิดไหนที่มี B12 ได้จริงหรือไม่?
แม้ว่าพืชโดยทั่วไปจะไม่มีวิตามิน B12 แต่อาจมีข้อยกเว้นที่น่าสนใจ ได้แก่ “ผำ” หรือชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Wolffia ซึ่งเป็นพืชน้ำขนาดเล็กที่พบในแหล่งน้ำจืด
โดยเฉพาะสายพันธุ์ที่ชื่อว่า Mankai ได้รับการศึกษาว่ามีวิตามิน B12 ในรูปแบบที่ร่างกายสามารถดูดซึมและใช้งานได้จริง ซึ่งแตกต่างจาก B12 analogs ทั่วไปในพืชอื่น ๆ
ทำไม “ผำ” จึงน่าสนใจ?
- เป็นพืชที่อุดมไปด้วยโปรตีน
- มีกรดอะมิโนครบถ้วน
- ปลูกง่าย โตไว ใช้น้ำน้อย
- มีศักยภาพในการเป็น “Superfood แห่งอนาคต”
สำหรับผู้ที่ทานอาหารแบบ Plant-Based หรือ Vegan การมีแหล่ง B12 จากพืชแท้ ๆ อย่างผำ จึงถือเป็นโอกาสสำคัญในการเสริมสารอาหารได้ครบถ้วนโดยไม่ต้องพึ่งพาอาหารเสริมหรือผลิตภัณฑ์จากสัตว์
แม้ว่าพืชส่วนใหญ่จะไม่มีวิตามิน B12 ตามธรรมชาติ แต่ “ผำ” หรือ Wolffia กลับเป็นข้อยกเว้นที่น่าสนใจและกำลังได้รับความสนใจในวงการโภชนาการระดับโลก ด้วยคุณสมบัติที่ไม่เพียงแค่ให้โปรตีนพืชคุณภาพสูงเท่านั้น แต่ยังมี วิตามิน B12 ในรูปแบบที่ร่างกายดูดซึมได้จริง ซึ่งหาได้ยากมากในพืชทั่วไป ผำจึงกลายเป็นคำตอบสำคัญสำหรับผู้ที่กิน Plant-Based หรือวีแกน ที่ต้องการเสริมสารอาหารให้ครบถ้วนโดยไม่พึ่งผลิตภัณฑ์จากสัตว์หรืออาหารเสริมสังเคราะห์ ผำยังปลูกง่าย โตเร็ว ใช้น้ำน้อย และมีศักยภาพในการพัฒนาเป็นอาหารแห่งอนาคตอย่างแท้จริง หากเรารู้จักเลือกกินอย่างเข้าใจ ผำอาจเป็นมากกว่าแค่อาหารพื้นบ้าน แต่คือพืชเล็ก ๆ ที่สร้างสมดุลให้ทั้งร่างกายและโลกใบนี้
